ركوع و سجود در قرآن

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ افْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُون.

ای كسانی كه ایمان آورده‌اید ركوع كنید و سجود بجا آورید و پروردگارتان را عبادت كنید و كار نیك انجام دهید

تا رستگار شوید. 

«حج، 77»

ابتداء آیه خطاب به افراد با ایمان است یك سلسله دستورات كلی و جامع را كه حافظ دین و دنیا و پیروزی

آنها در تمام صحنه‌ها است برای مؤمنین بیان می‌كند.

نخست به چهار دستور مهم اشاره كرده می‌گوید:

ای كسانی كه ایمان آورده‌اید 1ـ ركوع كنید 2ـ سجده بجا آورید 3ـ پروردگارتان را .....

عبادت كنید.

4ـ كار نیك انجام دهید تا رستگار شوید.

بیان دو ركن ركوع و سجود از میان تمام اركان نماز به خاطر اهمیت فوق العاده آنها در این عبادت بزرگ است. شرط رستگار شدن

با انجام نماز است. (پیام)[1] امر به ركوع و سجود در آیه امر به نماز است. شرط ایمان ادای نماز است.

اقامه‌ نماز در میان عبادات اهمیّت خاص دارد.

ایمان آوردندگان به ابعاد اعتقادی و عمل كنندگان به احكام عبادی فردی است. لزوم پیوستگی اعمال با اقامه نماز.

دستور عبودیّت به طور مطلق كه بعد از این دو بیان شده هر گونه عبادت و بندگی خدا را شامل می‌شود.

امر به ركوع و سجود در این آیه امر به نماز است و مقتضای این كه ركوع و سجود را در مقابل عبادت قرار داده این است كه مراد

از جمله‌ (اعبدوا ربكم) امر به سایر عبادات تشریع شده در دین به غیر نماز باشد مانند حج و روزه.[2]

تعبیر به (ربكم) (پروردگار شما) در حقیقت اشاره‌ای است به شایستگی او برای عبودیّت و عدم شایستگی غیر او، زیرا تنها مالك

و صاحب و تربیت كننده او است.

نماز خود یك نوع عبادت محسوب می‌شود.[3]

دستور به فعل خیر است، هر گونه كار نیكی را بدون هیچ قید و شرط شامل می‌شود. و اینكه از (ابن عباس) نقل شده كه

منظور صله رحم و مكارم اخلاق است.

تنها به ادای واجبات اكتفا نكنید بلكه به كارهایی از قبیل فریاد رسی درماندگان و كمك به ضعیفان و نیكی به پدر و مادر نیز

بپردازید تا رستگار و سعادتمند شوید.[4]

ركوع نشانه‌ ادب است و سجود نشانه‌ قرب به خدا و تا ادب را خوب انجام ندهید آماده قرب نمی‌شوید. ركوع راهی برای ت

وبه و استغفار و عذرخواهی به درگاه خداوند است.

امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمود: مَنْ أَتَمَّ رُكُوعَهُ لَمْ يَدْخُلْهُ وَحْشَةُ الْقَبْرِ .

كسی كه ركوع خود را كامل انجام دهد از وحشت قبر در امان است.[5]

منابع

[1] . تفسیر نمونه، ج 14، ص 180.

[2] . المیزان ج 14، ص 610.

[3] . نمونه، ج 14، ص 181.

[4] . مجمع البیان، ج 17، ص 25.

[5] . وسائل الشیعه، ج 6، ص 306.