ج ـ ویژگی های فرهنگی ـ آموزشی مسجد نمونه

اكنون به بررسی نقش فرهنگی ـ آموزشی مسجد نمونه می پردازیم.

می توان گفت: این نقش مسجد پس از حنبه های عبادی‌ آن، سرآمد دیگر ابعاد است.در حقیقت

بنای مسجد النّبی كه مسجد نمونه اسلام است، تنها تأسیس یك عبادتگاه نبود؛ كه به شهادت

مورّخان و محققّان و حتّی خاورشناسان، پی ریزی یك مدرسه بزرگ اسلامی بود.

كشورهای اسلامی از آغاز اسلام تا چند قرن پس از آن، با پدیده ای به نام مدرسه روبرو نبودند.

تاریخ تأسیس مدارس هر وقت كه باشد، محقّقان و مورّخان پذیرفته اند كه پیش از پیدایش

مدرسه، مسجد یگانه مركز مهم آموزشی ـ فرهنگی در كشورهای اسلامی بوده است.

هر چند برخی محقّقان از جایگاههای آموزشی دیگری مانند مكتبهای خانگی و دارالقرّاء نیز

یاد كرده اند.[20]شاید خوانندگان عزیز تعجّب كنند روزگاری این مسأله در میان فقیهان مطرح

بوده كه آیا تأسیس مدرسه جایز است یا نه؟[21]

گرچه طرح این مسأله در فضای كنونی برای ما شگفت انگیز می نماید؛ ولی این مسأله در زمان 

خود كه مسجد یگانه پایگاه آموزشی بوده و به ناگاه سخن از ایجاد مدارس به میان آمده،

دست كم مسأله ای قابل طرح بوده است.

البتّه فقیهان اعمّ از شیعه و سنّی هیچ گاه منعی در احداث مدارس ندیده اند؛ آنان همواره

گسترش مدارس را مورد تأیید قرار داده اند؛ بلكه برخی از آنان به بنای مدارس مهمّی دست

زده اند. غرض از طرح این نكته، تنها تأكید بر این است كه روزگاری مسجد، یگانه پایگاه مهمّ 

آموزشی در كشورهای اسلامی بوده است.